In de kerstvakantie bezocht ik de tentoonstelling ‘Jerusalem Stone’ van fotograaf Ad van Denderen in Huis Marseille in Amsterdam. Sommige foto’s lijken vooral documentair, registrerend wat er gebeurt, aan de Israëlisch-Joodse kant en aan de Palestijnse kant van het conflict. Anderen worden abstracte kunstwerken, waarbij nog af te bouwen of alweer verlaten huizen in de altijd scherpe zon De Chirico-achtige taferelen opleveren.
Een foto, op een ansichtkaart mee naar huis genomen, blijft me fascineren. Een tafel met twee stoelen, een stuk ruwe steen op tafel, ook hier met een scherpe schaduw. Geen mensen, en in de onmiddellijke omgeving ook geen andere objecten – het lijkt een tafel in een verder leeg landschap. Ook geen andere sporen van menselijke activiteit, geen lege koffiebekertjes of kranten, geen colablikjes of plastic zakjes. Beter kijken toont dat de stoelen strak in plastic zijn ingepakt alsof ze net door de fabrikant zijn afgeleverd. En dan begrijp ik de steen: de tafel – ook nieuw – is afgedekt met een stuk karton dat door dat stuk steen op z’n plaats wordt gehouden, de tafel beschermend tegen de felle zon.
Je zou kunnen denken dat dit een tafereeltje is ergens in een kale winderige woestijnstad, waar bij een nieuw huis net een nieuw ameublementje is afgeleverd dat door de nieuwe eigenaar nog moet worden binnengehaald. Maar de titel van de foto wijst een andere richting: ‘Qalandia, West Bank, 2013’. Qalandia, het beruchte en altijd drukke checkpoint tussen Jeruzalem en Ramallah. Staat deze tafel met stoelen klaar om door iemand te worden opgehaald? Of is het in gebruik door Israëlische soldaten op wacht of door Palestijnen die bij het checkpoint een handeltje hebben? Vooral aan Palestijnse kant zie je vaak meubels die nog geheel of gedeeltelijk in het plastic zitten – dan blijft het allemaal nog wat langer mooi, tenslotte.
Wie zitten hier te wachten? Op wie of wat wachten de stoelen? Op intensief gebruik bij iemand thuis of op de gespannen traagheid van het checkpoint? Op de lange rijen van arbeiders in de vroege ochtend of de schijn van normaliteit als ‘s middags in de volle zon vrouwen en schoolgaande kinderen passeren? Op het moment dat de stoelen op een mooie beschutte plek van hun plastic kunnen worden ontdaan? De steen, de Jeruzalem-steen, een steen die ook gegooid had kunnen worden, houdt het karton op z’n plek: een steen in dienst van de hoop.
Globalization, Christianity and the Middle East 